Engelli Üniversite Öğrencilerinin Yükseköğretim Kurulu (YÖK),
Üniversiteler ve Üniversite Engelli Birimleri'nden Beklentileri
MART, 2010
Sunuş
Bizler, Türkiye'nin farklı bölgelerindeki üniversitelerde eğitim
görmekte olan engelli öğrencileriz. Bu bildiriyi kaleme almaktaki
amacımız, son dönemlerde işleme konulan yönetmeliklerle ve
çalışmalarla hız kazanan üniversitelerdeki engellilere yönelik kurulan
birim ve çalışmalara katkıda bulunmak ve yaşadığımız sorunlar
doğrultusunda beklentilerimizi ortaya koymaktır.
Aşağıda çeşitli alanlarda madde madde sıraladığımız beklentilerimizi
belirtmeden önce Üniversiteler ve YÖK'ün göz önünde bulunduracağını
umduğumuz 5 temel ilkeye dikkat çekmek istiyoruz. Bu temel ilkeler
şunlardır:
* Karar mekanizmalarına dahil edilme,
* Ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik,
* İzolasyonla mücadele ve entegrasyon,
* Erişilebilirlik/ulaşılabilirlik ve engelsiz üniversite,
* Bireysel farklılıklara saygı.
Yüksek öğretim kurumlarında yapılacak her türlü çalışmada bu temel
ilkelerin ihlal edilmemesi oldukça önemlidir. Söz konusu ilkeleri
kısaca detaylandıralım.
1. Karar Mekanizmalarına Dahil Edilme
Her alanda olduğu gibi, engellilik alanında yapılan çalışmalarda da
sorunların konunun esas muhatabı olan bireylerle tartışılarak çözümler
üretilmesi istenilen hedefe ulaşabilmenin başlangıcıdır.
Üniversitelerde izlenecek makro ve mikro politikalarda sorunun en
büyük muhatabı öğrencilerdir. Bu nedenle engellilerle ilgili
düzenlenen toplantı, çalıştay, seminer gibi programlarda ve kurulan
komisyonlarda mutlaka engelli öğrenci temsilcilerinin de
bulundurulması elzemdir. Konuyla ilgili yaşanabilecek bürokratik ve
mevzuata ilişkin engeller ivedilikle ortadan kaldırılmalıdır. Zira
içinde engelli öğrenciler bulunmadan alınan kararlar ve çözüm
önerileri gerçek ihtiyaçları saptamaktan uzak kalmaktadır.
2. Ayrımcılıkla mücadele ve eşitlik
Engellilere yönelik ayrımcılık; Birleşmiş Milletler Sakat Hakları
Sözleşmesi'nde şöyle tanımlanmaktadır: "Engelliğe dayalı ayrımcılık"
siyasi, ekonomik, sosyal, kültürel, medeni veya başka herhangi bir
alandaki tüm insan hak ve temel özgürlüklerinin diğerleri ile eşit bir
şekilde kullanılması veya bunlardan yararlanılması imkanını ortadan
kaldıran veya bunu engelleyen her türlü ayrımın, dışlamanın veya
kısıtlamanın engelliğe dayalı olarak yapılmasıdır". Kişiye engelinden
dolayı yapılacak ve eşitlik ilkesini ihlal eden her türlü sözlü ve
yazılı farklı muamele ayrımcılık kapsamına girmektedir.
Üniversitelerin her türlü hizmetinde tüm öğrencilerin ihtiyaçlarına
eşit olarak yanıt verecek biçimde davranması gerekmektedir. Bir
üniversitenin, kişiyi engelinden dolayı okula kabul etmemesi veya
kabulde isteksiz davranması, bir öğretim elemanının derslere engelli
kişiyi almaması gibi durumlar birer ayrımcılık örneğidir. Bu nedenle
çalışmalarda ne negatif dışlayıcı muameleler ne de pozitifmiş gibi
görünen imtiyazlar kesinlikle kabul edilemez.
3. İzolasyonla mücadele ve entegrasyon
Çoğu zaman bilgi eksikliği nedeniyle engelliler için ayrı sınıflar,
ayrı yerleşkeler ve benzeri faaliyetler yapmanın kişilerin lehine bir
durum olduğu sanılmaktadır. Tam tersine, engelli kişilerin asıl
ihtiyacı herkesle eşit ve aynı ortamlarda eğitim görmek ve sosyal
yaşantısını gerçekleştirmektir. Bu nedenle, gerek düzenlenecek eğitim
programlarında, gerek günlük işlerde engellilere ayrı mekanlar ve
durumlar sağlamaktan kaçınılarak kaynaşmaya dayalı etkinliklerin
yapılması gerekmektedir.
4. Erişilebilirlik/ulaşılabilirlik ve engelsiz üniversite
Birleşmiş Milletler Sakat Hakları Sözleşmesi'ne göre, makul
uyumlaştırmamanın yapılmaması da ayrımcılık kapsamına girmektedir.
Erişilebilirlik üniversitelerdeki tüm akademik, sosyal ve fiziki
düzenlemelerin herkesine ihtiyaçlarına yanıt verecek biçimde
düzenlenmesi anlamına gelmektedir. Ders materyallerinin, ders
programlarının, web sayfalarının, üniversitelerdeki fiziki
düzenlemelerin engellilerin erişimine uygun biçimde düzenlenmesi
halinde engelsiz bir üniversiteden söz edilebilir. Bu konularda
erişilebilirliğin nasıl sağlanabileceğini ortaya koyan evrensel
standartların (evrensel tasarım) izlenmesi gerekmektedir.
5. Bireysel farklılıklara saygı
Engellilerin yaşadıkları belki de en temel sorunlardan birisi,
etiketlenmek ve kategorize edilmeye çalışılmaktır. Bir engellinin bir
derste gösterdiği performansın aynısı başka bir engelliden de
beklenebilmektedir. Veya bir kişinin bir dersten başarısız olması,
başka bir engelli için de peşin hüküm verilmesine neden
olabilmektedir. Bir engellinin bir konuyla ilgili bulduğu çözüm, başka
bir engelli için uygun olmayabilir. Bu nedenle engellilikle ilgili
çalışmalar yapılırken her bireyin farklı ihtiyaçları olabileceği
unutulmamalı, ona belli bir çözüm dayatılmamalıdır.
Yukarıda kısaca açıklamaya çalıştığımız ilkeler gerek
üniversitelerdeki engelli birimleri, gerekse Yüksek Öğretim Kurumu'nun
yapacağı çalışmalarda öncelikle takip etmesi gereken hususlar
olmalıdır. Aksi halde, ortaya çıkacak faaliyet ve sonuçlardan
kimsenin yeterince tatmin olmaması kaçınılmazdır.
Adım Adım Beklentiler
Bu bölümde üniversite öncesinden başlayarak üniversitedeki akademik
konulardan fiziki çevreye, sosyal yaşamdan engelli öğrencilere karşı
tutumlara kadar çeşitli alanlardaki beklentilerimizi ortaya koyacağız.
Bütün bunlar öncesinde üniversitelerde kurulmuş veya yeni kurulma
aşamasında olan engelli öğrenci birimlerinden beklentilerimizi de
genel bir çerçevede belirtmek istiyoruz. Unutulmamalıdır ki burada
belirtilen beklentiler sadece başlangıç düzeyinde öneri niteliği
taşımaktadır; uygulamalar burada belirtilenlerle sınırlı değildir.
I.Üniversitelerdeki Engelli Öğrenci Birimlerinden Genel Beklentiler
* Her şeyden önce, üniversitelerdeki Engelli Öğrenci Birimleri,
engelli ve diğer öğrencilere kolaylıkla ulaşılabilir durumda
olmalıdır. Yaptığımız tespitler, birçok üniversitedeki engelli
öğrencilerin, üniversitedeki engelli birimlerinden ya hiç haberdar
olmadıklarını, ya da nasıl bir görev yaptığını bilmediklerini
göstermiştir. Bu nedenle engelli birimleri, hem kendi birimlerini,
hem üniversitede yapılan hizmetleri engelli öğrencilere etkili bir
biçimde anlatmalı ve tanıtmalıdır.
* Öncelikli olarak üniversitelerdeki engelli birimleri Yüksek Öğretim
Kurumları Özürlüler Danışma ve Koordinasyon Yönetmeliği'nin 9'uncu
Maddesinde düzenlenen görevlerini doğru biçimde yerine getirecek
faaliyetlerini hızlandırmalıdır.
* Öğrencilerin ihtiyaçlarının saptanması amacıyla yardım almak isteyen
ve bilgi isteyen her engelli öğrenciyle birebir görüşmeler yapılmalı
ve her kişinin kendine özgü farklı ihtiyaçları olabileceği gerçeği göz
önünde bulundurulmalıdır.
* Her akademik dönemde en az bir kez üniversitedeki tüm engelli
öğrencilerle toplantılar yapılarak genel olarak beklenti ve ihtiyaçlar
saptanmalıdır.
* Mümkün olduğunca üniversitenin diğer birimleriyle toplantılar
yapılarak, bu ihtiyaçların karşılanması yönünde bir koordinasyon rolü
üslenilmelidir. Aşağıda detayları ile anlatacağımız beklentilerimiz
salt engelliler biriminin yapabileceği faaliyetler değildir. Bu
nedenle, engelliler birimi çalışmaları koordine edici bir danışma
merkezi kimliğinde çalışmalıdır.
* Engellilerin ders materyallerinin erişilebilir formatlarda
sağlanması için engelliler birimleri gerekli tedbirleri almalı ve
gerekli destek teknolojisi ürünlerinin edinilmesi yönünde çalışmalar
yapmalıdır.
* Engelli öğrencilerin ders çalışmaları ve materyalleri daha kolay
takip edebilmeleri amacıyla üniversitelerde engelli öğrencilerle
haftada belirli bir saat çalışacak "ücretli asistan" öğrencilerin
görevlendirilmesi için çalışmalar yapmalıdır. Gönüllülük esasıyla
engelli öğrencilerin ihtiyaçlarının karşılanamadığı gözlenmiştir. Bu
nedenle engelli öğrenciye sunulan yardım değil; hizmet olmalıdır.
* Her üniversitede farklı bir uygulama olmamalı, temel koşullar ve
durumlar yönetmeliklerle belirlenmelidir. Örneğin; sınavlarla ilgili
bir yönetmelik hazırlanmalıdır. Söz konusu yönetmelikler hazırlanırken
engel gruplarının ve tek tek bireylerin farklılıkları göz önünde
bulundurulmalıdır ve gereken esneklik gösterilmelidir. Yine bu süreçte
de engelli öğrencilerin dahil edilme ilkesi göz önünde
bulundurulmalıdır.
* Engelli birimlerinin bu çalışmaları gerçekleştirebilmesi ve sembolik
bir anlam taşımaktan öteye geçebilmesi için; kendisine özel bir
bütçesi olması çok önemlidir.
* Engelli birimlerinin aynı zamanda üniversitelerdeki erişilebilirlik
konularını denetleyici bir sorumluluğu ve imza yetkisi olması
gerekmektedir. Örneğin; üniversiteye yeni bir bina yapılırken,
erişilebilirlik kriterlerinin karşılanıp karşılanmadığı gibi
hususların göz önünde bulundurulması ve denetlenmesi çok önemlidir.
II. Üniversiteye Girişle İlgili Beklentiler
* Yüksek Öğretim Kurulu ya da hiçbir üniversite altyapı yetersizliği
tarzı gerekçelerle bir bölüm veya üniversiteye engellilerin girişini
kısıtlayıcı yazılı ve sözlü faaliyetlerde bulunmamalıdır.
* ÖSYM, YÖK veya üniversiteler, engellilere uygun bölümler başlığı
altında bir sınıflamaya kesinlikle gitmemelidir. Çünkü bu durum,
engellilere uygun olmayan bölümlerin de var olduğu inancını ortaya
çıkaracaktır. Halbuki, gerekli altyapısal düzenlemelerin yapılması
halinde, kişinin engelinden dolayı eğitim göremeyeceği bölümlerden söz
edilemez. Teknoloji ve imkanların hızla geliştiği günümüzde yapılması
gereken; doğru erişilebilirlik çözümlerini aramaktır. Bu suretle
Yüksek Öğretim Kurumları Özürlüler Danışma Ve Koordinasyon
Yönetmeliğinin Özürlü Öğrenci Danışma Merkezi'nin görevlerini
düzenleyen 7. maddesinin C fıkrası yönetmelikten çıkarılmalıdır.
İlgili maddenin A fıkrası yeterince etkin bir biçimde
gerçekleştirildiğinde engelli öğrenci bilgilendirilir ve seçim yapmak
öğrencinin kendisine kalır. Unutulmamalıdır ki; engelli öğrencilerde
diğer öğrenciler gibi karar verme ve bu kararda hata yapma hakkına
sahiptir. Engelli öğrencilerin engeline göre bölüm seçmeye zorlanması
ayrımcılıktır.
* Engelli öğrenciler, üniversite sınavı öncesinde, sınavlarda
engellilere yönelik yapılacak düzenlemeler ve puanlama konusunda
detaylı biçimde bilgilendirilmelidir. Üniversite sınavı öncesinde kişi
engelli olduğunu beyan ettiyse, ÖSYM tarafından kişiyi bilgilendirici
dokümanlar hazırlanarak engelli adaylara gönderilmelidir. Konuyla
ilgili Yüksek Öğretim Kurumları Özürlüler Danışma ve Koordinasyon
Yönetmeliği hayata geçirilmelidir.
* Üniversite sınavlarında yaşanan okuyucu problemleri, sınavların yeri
ve benzeri sorunların ortadan kaldırılması için çalışmalar
yapılmalıdır. Okuyucuların eğitimi ve branşlara uygun okuyucuların
seçimi, sınav süresinin uzatılması, engel türüne göre verilmesi
zorunlu araların sınav süresinden düşülmesi gibi çeşitli konularda
çalışmalar yapılmalıdır.
* ÖSYM okuyucu ve işaretleyici dışında da alternatif sınav biçimleri
sunmalıdır.
III. Engelli Öğrencilerin Tespiti İle İlgili Beklentiler
* Engelli öğrencilerin tespiti sırasında öncelikle gizlilik ilkesine
dikkat edilmelidir. Hiçbir öğrenci engelli olduğu bilgisini ifşa etmek
zorunda bırakılmamalıdır. Kişi engelinden dolayı üniversiteden
düzenleme isteme veya istememe hakkına sahiptir.
* Ön kayıt sırasında, daha önce ÖSYM'ye engelli olduğunu beyan etmiş
öğrencilerin bilgileri kayıt işleri tarafından üniversitenin engelli
birimiyle paylaşılmalıdır.
* Ön kayıt esnasında üniversite için doldurulan kayıt formuna kişinin
isterse doldurabileceği, özel ihtiyaçları bulunup bulunmadığını ölçen
soru veya sorular eklenerek, olası engelli diğer öğrencilerin tespiti
yapılmaya çalışılmalıdır.
* Ön kayıt esnasında, engelli birimlerinin de kayıt bölümünde
masalarının olması yararlı olacaktır.
IV.Üniversiteye başlangıç ve ihtiyaçların belirlenmesi ile ilgili beklentiler
* Üniversite başlarken, engelliler birimi tespit edilen tüm engelli
öğrencilerle iletişim kurarak ne tür ihtiyaçları olduğunu belirlemeye
çalışmalıdır. Her öğrencinin farklı ihtiyaçları olabileceği gerçeği
göz önünde bulundurulmalıdır.
* Öğrencilerle birebir görüşmeler yapılarak, akademik, fiziki çevre ve
sosyal anlamda ne tür ihtiyaçlarının ve gereksinimlerinin bulunduğu
tespit edilmeli, bunların nasıl karşılanabileceği konusunda bir karara
varılmalıdır.
* Yeni gelen öğrencilere üniversitenin tanıtımı amacıyla bir
oryantasyon çalışması yapılmalı, üniversitede engellilere yönelik
düzenleme ve birimler de ayrıntılarıyla anlatılmalıdır. Yerleşke içi
ve çevresindeki önemli noktalar, buralara erişilebilir yollardan en
kolay nasıl gidilebileceği gibi noktalar da oryantasyon çalışmasında
öğrencilere anlatılmalıdır.
* Engelli öğrenci birimleri tarafından üniversitenin neyin nerede
olduğunu gösteren ayrıntılı bir katalog hazırlanması ve bu katalogun
yeni gelen öğrencilere farklı formatlarda verilmesi oldukça yararlı
olacaktır.
* Üniversite yerleşkelerinin ve binalarının kroki ve kabartma ve
braille haritalarının yapılabilmesi de oryantasyon çalışmalarında
etkili olacaktır.
* Akran danışmanlığı tarzı çalışmalarda üniversitelerin tanıtımında
üst sınıf öğrencilerinden de yardımı alınabilir.
V. Akademik Beklentiler
A. Ders alma ve derse kayıtla ilgili beklentiler
* Kişinin engelinden dolayı seçmeli veya zorunlu hiçbir dersi alma
hakkı engellenmemelidir. Dersin müfredatı ve fiziki koşullar nedeniyle
hiçbir engelli öğrenciye yazılı veya sözlü olarak belli bir dersi
almaması teklif dahi edilmemelidir. Altyapı ile ilgili sorunların
giderilmesi, üniversite, akademisyen, engelli öğrenci birimi ve
engelli öğrencinin işbirliğiyle çözülebilecek bir husustur. Engelli
öğrencinin gereksinim duyduğu uyarlamalar yapıldıktan sonra bile
unutulmamalıdır ki öğrenci derste başarısız olabilir. Bu durum
öğrencinin kişisel olarak kendi çabası ya da yeterliliğiyle ilgilidir.
* Dersin alındığı sınıf fiziksel engelli bir kişinin kolaylıkla
ulaşabileceği bir yerde değilse ve dersi fiziksel engelli biri
alıyorsa, sınıfın daha ulaşılabilir sınıfla değiştirilmesi gibi
önlemler alınmalıdır.
* İşitme güçlüğü çeken öğrenciler dersi alıyorsa, sınıfta bu duruma
uygun çeşitli teknolojik çözümler araştırılmalı ve hayata
geçirilmelidir.
B. Ders materyallerine ilişkin beklentiler
* Ders içerisinde takip edilen kitap, sunum ve diğer materyallerin
engellilerin engel türlerine göre farklı formatlarda da sunulması
gerekmektedir.
* Görme engelliler için ders materyallerinin bilgisayar ortamında veya
uygunsa braille formatta kendisine sunulması gerekmektedir. Eğer
mümkünse, ders kitabının bir engelli kopyası yayınevinden istenerek
engelli öğrenciye verilmeli, uygun değilse; üniversitenin anlaşacağı
bir fotokopi merkezi veya üniversitede bulunan bir fotokopi makinesi
ile kitaplar taranarak bilgisayar ortamına aktarılmalıdır.
* Ders içinde yapılan sunum ve öğretim elemanının önceden hazırlamış
olduğu ders notları engelli öğrenciyle istediği formatta
paylaşılmalıdır.
* İşitme engelliler için, ders içinde var olabilecek işitsel
materyaller için görsel bir format düşünülmelidir. Örneğin; bir film
izlenmesi gerekiyorsa, karşılıklı konuşmaların altyazılı biçimde
verildiği formatlar bulunmaya çalışılmalıdır.
* Aynı biçimde görme engelliler için sınıftaki görsel resim ve
materyallerin sesli betimlenmesi sağlanmalıdır.
* Ders içinde var olabilecek harita, resim, grafik veya diyagram gibi
görsel materyallerin teknolojik imkanlar kullanılarak dokunsal biçimde
kişiye sunulması mümkündür. Bu konularda öğretim elemanı, araştırma
görevlisi, engelliler birimi ve engelli öğrenci ile birlikte bir çözüm
aranmalıdır.
* Az gören öğrenciler için ilgili materyaller kişinin istediği
puntolarda büyütülerek öğrenciye sunulmalıdır.
* Disleksi gibi öğrenme güçlüğü olan öğrenciler için ders materyalleri
uygun renk ve görüntü ortamında sunulmalıdır.
C. Sınavlara ilişkin beklentiler
* Engelli öğrencinin bir dersteki sınavı nasıl alacağı dönem başında
belirlenmelidir.
* Kişiye farklı formatlarda sınav alma seçenekleri önerilmeli, bu
formatlar içinden seçimi engeli öğrenci yapmalıdır. Sınav
alternatifleri kişinin engel türü ve düzeyine göre farklılıklar
gösterebilir. Örneğin; hiç görmeyen biri sınavı okuyucuyla, Braille
formatında veya bilgisayar formatında almak isteyebilirken, az gören
bir öğrenci için sınav kağıdının daha büyük puntolarda kişiye
sunulması yeterli olabilir. İşitme engelli birisi için mümkünse işaret
dili ve benzeri çözümler üretilebilir. Serebral palsi/felç engeli olan
veya ellerini kullanamayan birisi içinse, bir yazıcı yeterli olabilir.
Bilgisayar gibi teknolojik araçların çeşitli engel gruplarında sınav
esnasında da kullanılmasına izin verilmelidir. Örneğin; ellerini
kullanmakta güçlük çeken bir öğrencinin bilgisayarda çizim yapmasına
izin verilmelidir. Her halükarda engelli kişiye belirli bir sınav
formatı dayatılmamalı; farklı alternatifler ortaya koyulmalıdır.
* Sınavın içeriği engelli kişiye göre değiştirilmemeli; herkesin
aldığı sınav herkesle aynı anda engelli öğrenciye verilmelidir. Eğer
sınavda engel türüne göre yapılması mümkün olmayabilecek sorular varsa
(görme engelli birine harita çizdirilmesi, işitme engelli birinden
sözlü sunum yapmasının istenmesi gibi), bu tür sorular aynı bilgiyi
ölçen bir soruyla veya aynı sorunun farklı bir formatta sorulması
yoluyla aşılmalıdır. Örneğin sözel sunum gerektiren derslerde işitme
engelli bir öğrencide telaffuz hataları gibi şartlar aranmamalı veya
alternatif şeyler yapması istenmelidir.
* Sınavlarda kişinin engel türüne göre makul süre uzatımı
yapılmalıdır. Dikkat problemi, dürtüsellik, ataklar veya sağlık
nedenleriyle kişinin sınav içerisinde aralar vermesi gerekiyorsa, bu
aralar sınav süresine dahil edilmemelidir.
* Eğer sınava bir okuyucu yardımıyla girilecekse, okuyucu seçimi
kesinlikle öğrenciye bırakılmamalıdır. Tespitlerimize göre; bir çok
üniversitede öğrencilerden kendi okuyucularını bulmaları istendiği
gözlemlenmiştir. Bu durumdan ivedilikle kaçınılmalıdır.
* Sınavlar için görevlendirilen okuyucuların ilgili ders konusuna
hakim, mümkünse o dersin araştırma görevlileri arasından seçilmesi
sağlanmalıdır. Örneğin bir fizik sınavı için, edebiyat bölümündeki bir
kişi görevlendirilmemelidir.
* Sınavın yapılacağı mekan mümkünse herkesin sınav olduğu mekan
olmalı, okuyucu gibi durumlar nedeniyle bu mümkün değilse, engelli
öğrencinin sınav olduğu mekanla diğer öğrencilerin sınav olduğu mekan
birbirine yakın olmalıdır. Bu tür durumlarda, sınav içerisinde engelli
öğrencinin herkes gibi sınavla ilgili soruları olabileceği gerçeği
unutulmamalıdır. Bu nedenle sınavla ilgili yapılan bildirimler,
engelli öğrencinin sınav olduğu mekana gidilerek de yapılmalıdır.
* Okuyucuyla sınava giriliyorsa veya herhangi başka bir nedenden ötürü
(sınav yerinin erişilebilir olmaması, öğrencinin dikkat eksikliği
olması) öğrenci başka bir ortamda sınav alıyorsa, sınav mekanının
öğretmenler odası, asistanlar odası gibi her an birilerinin girip
çıktığı mekanlar olmamasına özen gösterilmeli, diğer öğrencilerin
sınav olduğu yere yakın boş bir sınıf tercih edilmelidir.
* Aniden, habersiz yapılan sınavlara başka bir ortamda ve çeşitli
uyarlamalarla girecek olan öğrencilerin de bu sınavları arkadaşlarıyla
eş zamanlı olarak alması sağlanmalıdır. Ancak sınav derste işlenen
konulara ilişkinse ve öğrenci dersi takip etmekte zorluk çekiyorsa
örneğin işitme engelli ise, not tutma desteği alıyorsa buna uygun
uyarlama yapılmalıdır.
D. Öğretim elemanlarının ve araştırma görevlilerininin ders anlatımı
ve engellilere karşı tutumlarına ilişkin beklentiler
* Ders yılı başında, engelli öğrencinin isteği/talebi doğrultusunda,
engelliler birimi tarafından dersi veren öğretim elemanına verilmek
üzere, engelli öğrencinin ihtiyaçları ve ona karşı takınılabilecek
tutumları içeren bir mektup hazırlanmalıdır.
* Öğretim elemanının/araştırma görevlisinin, ders anlatımı sırasında
kullandığı materyalleri engelli öğrencinin de anlayabileceği biçimde
aktarması yönünde kendisi bilgilendirilmelidir. Tahtaya bir şey
yazılırken bunun yüksek sesle tekrar edilmesi, ders içinde gösterilen
resim, tablo içeren saydamların/slaytların sesli olarak da
betimlenmesi, işitme engelliler için yazılı anlatımların da bulunması,
dersin işitme engelli öğrenciye dönük anlatılması, tahtaya yazı
yazarken yazılı olan bilgi dışında bir şey anlatılmaması gibi çeşitli
konular bulunabilir.
* Bazı durumlarda engelli öğrencinin dersi sesli kaydetmesi
gerekebilir. Bu noktada bazı öğretim görevlilerinin buna izin
vermedikleri ifade edilmektedir. Bu durum ders yılı başında engelli
öğrenci birimi ve ders öğretim görevlisi arasındaki görüşmeyle çözüme
kavuşturulmalı,engelli öğrencinin dersi kaydetme hakkı
engellenmemelidir. İsteniyorsa, engelli öğrenciyle yaptığı kayıtları
kimseyle paylaşmayacağına ilişkin bir sözleşme yapılabilir.
Unutulmamalıdır ki, dersi kaydetme hakkı, engelli bir öğrenci için
derste not alma hakkı anlamı taşımaktadır. Dolayısıyla kayıt
yapılmasının engellenmesi, not alma hakkının engellenmesi demektir. Bu
konuda uluslararası anlamda sorunlar yaşandığında açılan davalar
engelliler lehine sonuçlanmıştır.
* Alınan her türlü önleme karşın, engeli öğrencinin dersi takibinde
güçlükler yaşanıyorsa, yurtdışında da yaygın olarak kullanılan not
tutucu sisteminin hayata geçirilmesi düşünülebilir. Buna göre, ders
için ücretli olarak, bir öğrenci/asistan not tutucu olarak
görevlendirilmektedir. Bu öğrenci derste aldığı notları ders sonunda
engelli öğrencinin istediği formatta onunla paylaşmakta ve bu şekilde
ders takibini zorlaştıran durumlar aşılmaktadır.
* İşitme engelli öğrencinin olduğu sınıflarda yapılan her duyuru
tahtaya da yazılmalıdır.
* Bu konular sadece derste değil laboratuvar ortamında da göz önünde
bulundurulmalıdır.
E. Ders geçme, notlama ve muafiyetle ilgili beklentiler
* Muafiyet, bir ders için en son düşünülebilecek hatta düşünülmemesi
gereken bir durumdur. Bir dersin gereklerini kişinin engelinden dolayı
yerine getiremeyeceği inanışı çoğu zaman bilgi eksikliği ve
önyargılardan kaynaklanmaktadır. Eğer dersle ilgili altyapı ve bilgi
eksikliği varsa, konuyla ilgili farklı üniversitelerdeki uygulamalar,
teknolojik çözüm önerileri ve yurtdışındaki uygulamalar incelenerek
gerekli altyapı sağlanmalıdır. Bu tür durumlarda öğretim elemanıyla
birlikte engelliler birimi etkin biçimde rol üstlenmelidir.
* Engeli bir öğrencinin herkes gibi başarılı olmak kadar başarısız
olma hakkı da vardır. Bu nedenle, notlamalarda duygusal tepkilerden
kesinlikle kaçınılarak engelli öğrenciye herkesle eşit bir muamele
yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki, engelli öğrenciye daha düşük veya
daha yüksek not vererek diğerlerinden farklı değerlendirme yapmak her
iki durumda da ayrımcılık anlamına gelmektedir. Bir kişinin engelli
veya engelsiz dersi geçmesindeki tek kriter o dersin gereklerini
yeterince yerine getirip getirmemesi olmalıdır.
* Bir sınıfta birden fazla engelli öğrenci bulunuyorsa, bazı yerlerde
öğrencilerin performansına bakılmaksızın her birine aynı notlar
verildiği gözlemlenmiştir. Bu tür çağdışı uygulamalardan ivedilikle
kaçınılmalıdır.
* Burada göz önünde bulundurulması gereken engelli mezunun, diğer
mezun olan arkadaşlarıyla denk donanım ve beceriye sahip olmasıdır.
F. Laboratuvarlara ilişkin düzenlemelerle ilgili beklentiler
* Her öğrenci gibi engeli öğrencilerin de, gerekli düzenlemeler
yapıldığı taktirde laboratuvarları etkili bir biçimde kullanma
potansiyeli mevcuttur.
* Laboratuvar kullanımlarında, evrensel standartlar (evrensel tasarım)
izlenmeli bireyin özel ihtiyaçlarına göre farklı düzenlemeler de
yapılmalıdır.
* Bu tür alanlarda da muafiyet düşünülmemesi gereken bir durum olmalıdır.
G. Kütüphane ve bilgisayar laboratuvarlarının kullanımına ilişkin beklentiler
* Engelli bir öğrenci kütüphaneden herkesle eşit biçimde hizmet
alabilmelidir. Bunun için erişilebilirlik standartları titizlikle
uygulanmalıdır.
* Kütüphanenin varsa online katalogunun bulunduğu web sayfası
engellilerin erişimine uygun olarak erişilebilirlik standartlarına
göre düzenlemelidir. Böylece, tamamen görmeyen veya az gören, işitme
engelli veya bedensel engelleri olan öğrenciler de kolaylıkla katalog
taraması yapabilmelidir.
* Engelli öğrenci kütüphaneye gittiğinde, kitap alabilmesi ve benzeri
istekleri için kütüphaneden bir görevli kendisine destek vermelidir.
* Kütüphanelerden dışarı çıkarılması mümkün olmayan kitapların da
mevcut olduğu düşünülerek, her kütüphanede kitapları tarayarak,
bilgisayar ortamına aktarabilen fotokopi makineleri bulunmalıdır.
* Bilgisayar laboratuvarları ve kütüphanelerin her birinde engelli
bireyin de kullanabileceği şekilde, üzerlerinde ekran okuyucu ve ekran
büyütme programları kurulu olan en az 1 bilgisayar bulundurulmalıdır.
Bu bilgisayarlar herkesin kullanımına açık olabilir. Ancak engelli
öğrenciye öncelik tanınmalıdır.
* Kütüphane ve bilgisayar laboratuvarlarındaki fiziki şartlar fiziksel
engellilerin erişimine uygun biçimde düzenlenmelidir.
* Kütüphaneler e-kitap arşivi oluşturmaya önem vermelidir.
VI. Fiziksel Çevre ve Olanaklara İlişkin Beklentiler
Bu bölümde, yurt, yemekhane, derslik, lab, rektörlük, engelli öğrenci
birimi, öğrenci işleri ve kütüphane, spor merkezi gibi binalar ile
genel olarak kampus çevresiyle ilgili fiziksel beklentilere yer
verilmiştir. Bütün bu fiziksel çevreyle ilgili dünyada kabul görmüş
evrensel erişilebilirlik standartları bulunmaktadır. Üniversiteler ve
engelli birimleri, bu standartları makul uyumlaştırma çerçevesinde
kampus çevresi ve binalarında uygulamakla yükümlüdür. Fiziksel engelli
öğrenci dersi üst katta olduğu için ve asansör veya rampa olmadığı
için bir dersi alamıyorsa, bu hem eşitlik hakkını çiğneyen hem de
ayrımcılık kapsamına giren bir durumdur. Ayrıca standartların sembolik
değil gerçek anlamda yerine getirilmesi de çok önemli bir husustur.
Ülkemiz maalesef rampa adı altında yapılmış ancak yüksek eğimi
nedeniyle tekerlekli sandalyeyle kullanılması mümkün olmayan binalar,
engelli tuvaleti adıyla yapılan ancak bu amaçla kullanımı imkansız
gibi görünen engelli tuvaletleriyle doludur. Bu nedenle yapılan
düzenlemelerin fiili anlamda kullanılabilir olması, kağıt üzerinde
olmasından çok daha önemlidir. Aşağıda çeşitli alanlarda bizlerce
elzem görülen bazı erişilebilirlik beklentilerine yer verilmiştir.
A. Bina içi erişilebilirlik beklentileri
* Binalarda fiziksel engellilerin girebileceği genişlikte yapılmış ve
düğmeleri belirli bir yüksekliği geçmeyen asansörler olmalıdır.
Asansör yapılamayacak binalarda, bunun yerine geçebilecek diğer
teknolojik çözümler veya rampalar yapılması için çalışmalar
yapılmalıdır.
* Varolan ve yeni yapılan asansörlerin düğmeleri Braille alfabesiyle
de gösterilmelidir. Ayrıca her asansörde gelen katın hangisi olduğunu
söyleyen sesli uyarı sistemleri bulunmalıdır. bu sistemlerin maliyeti
çok yüksek olmadığı halde genellikle hiçbir asansörde dikkat edilmeyen
bir durumdur. Halbuki böyle bir sistemin olmadığı bir asansör, görme
engeli biri için tek başına kullanımda büyük güçlükler ortaya
çıkarmaktadır.
* Binalardaki ışık ve benzeri düğmelerin yüksekliği fiziksel
engellilerin erişebileceği yüksekliklerde olmalıdır.
* Her binada mutlaka engelli tuvaletleri de bulunmalıdır.
* Bu tuvaletlerdeki lavabolar ve aynalar da erişilebilir
yüksekliklerde olmalıdır. Ellerini kullanmakta güçlük çeken öğrenciler
için musluklar sensorlu olmalı, sabunluklar rahatlıkla tek elle
kullanılabilmelidir.
* Binalara merdivenlerden çıkış kapısına, koridorlara ve tuvaletlere
giden kabartma yer zeminleri döşenerek bir kişinin bu alanlara tek
başına kolaylıkla ulaşımına imkan verilmelidir.
* Binalardaki kat planları Braille alfabesiyle de bulundurulmalıdır.
* Sınıf ve odaların gösterge tabelaları Braille alfabesiyle de hazırlanmalıdır.
* Merdiven trabzanlarının başlarına o katın kaçıncı kat olduğunu
gösteren küçük noktalar koyulmalıdır.
* Bina içlerine engellilerin geçişini engelleyecek geçici veya kalıcı
malzemeler koyulmamalıdır.
* Döner kapısı olan binalarda engellilerin girişine izin verecek
alternatif çözümler de olmalıdır.
* Tüm merdivenlerde çift taraflı olarak trabzan bulunmalı ve bu
trabzan elle kavranabilecek özellikte olmalıdır.
* Basamaklar ve düz zeminler birbirlerine karşıt renklerden oluşan
yapı malzemelerinden yapılmalıdır.
B. Bina dışı kampus çevresine ilişkin beklentiler
* Öncelikle üniversiteye bağlı her yerleşkenin farklı formatlarda
haritaları hazırlanmalıdır. Bu haritalarda hangi noktanın nerede
olduğu ayrıntılarıyla belirtilmelidir. Görme engelliler için bu tür
dokunsal haritaların hazırlanması mümkündür. Konuyla ilgili
araştırmalar yapılmalıdır. Hazırlanan haritalar tüm engelli
öğrencilere dağıtılabileceği gibi, kampus girişlerinde uygun bir
noktada da dokunularak anlaşılabilecek bir yerde bulunmalıdır. Kişinin
bu tür noktalara ulaşımını sağlayacak kabartma zeminler bulunmalıdır.
* Kampus içersinde bulunan tabela ve yönlendirmeler, Braille
alfabesiyle de hazırlanmalıdır.
* Kampus içinde, kişiyi bir yerden bir yere giderken yönlendirecek
kabartma yer zeminleri kullanılmalı, binaların girişleri,
kaldırımların köşeleri bunlarla belirtilmelidir.
* Yerleşkelerdeki merdiven uçlarına görüşü kolaylaştıracak siyah
şeritler koyulmalı. Mümkünse merdivenlerin gece ışıklandırılması
sağlanmalıdır.
* Dış çevrede merdiven olan noktalara mutlaka rampalar da
yapılmalıdır; tüm rampalar uygun biçimde trabzanlandırılmalıdır.
* Yerleşkede bulunan mantarlar, araba geçmemesi için koyulan kapanlar,
kenarlardan kaldırımlara sarkan ağaç dalları, içinde ağaç olmayan ağaç
çukurları, reflektörler, kaldırımın ortasında yer alan çöp kutuları
gibi engelliler dahil bir çok kişinin yürüyüşüne engel olan unsurlar
ortadan kaldırılmalı veya makul erişilebilirlik alternatifleri
belirlenmelidir.
* Kaldırımlar rampalandırılmalı ve tekerlekli sandalyenin rahatça
hareket edebileceği kadar geniş olmalıdır.
* Kampus içindeki tabela ve levhalar yürüyüş yolunu kapatacak yerlerde
olmamalı, kişinin kafasını çarpabileceği noktalara koyulmamalıdır.
* Üniversite yerleşkesi çevresinde bulunan kavşak noktalarındaki
trafik ışıklarının sesli hale getirilmesi için gerekli çalışmalar
yapılmalıdır.
* Kampus içersinde var olan kaldırımlar, fiziksel engellilerin
geçişini engelleyecek yüksekliklerde olmamalıdır.
* Yerleşkelerde bir yerler kazıldıysa, üzerleri açık bırakılmamalı,
böyle durumlarda koyulacak şeritlerle kişiler uyarılmalıdır.
* Yürüyüş yollarında ve kaldırımlarda Arnavut kaldırımı biçiminde bir
malzeme seçilmemeli; mümkünse asfalt kullanılmalıdır.
* Her otoparkta engelli otoparkı bulunmalıdır.
C. Üniversite ulaşımına ilişkin beklentiler
* Üniversite içinde kullanılan minibüs servis gibi araçlarda veya
üniversiteye çeşitli yerlerden ulaşımda kullanılan servislerde
fiziksel engellilerin inip-binmelerini kolaylaştırıcı erişilebilirlik
tedbirleri alınmalıdır.
* Mümkünse, fiziksel engellilerin yurtlarından dersliklerine gidiş
gelişleri için üniversite bir engelli aracı tahsis etmelidir.
* Dersliklerin arası açıksa ve engelli öğrencinin on dakika gibi kısa
bir sürede derslikler arasında geçiş yapması gerekiyorsa, kar
yağışının ve yoğun buzlanmanın olduğu durumlarda , üniversite fiziksel
engelli ve görme engelli öğrencilere yerleşke içi ücretsiz taksi
uygulaması yapmalıdır, bu konuyla ilgili uygulama yapan üniversitelere
danışılmalıdır.
D. Yurtlara İlişkin Beklentiler
* Üniversite yurtlarında da yukarıda belirtilen asansör, engelli
tuvaleti, rampa, Braille etiket gibi erişilebilirlik kurallarına
uyulmalıdır.
* Her öğrenci yurdunda mutlaka en az bir adet engelliler için sesli
çalışma odası ayrılmalıdır. Engelliler destek teknolojilerini
kullandıkları veya bir okuyucu benzeri yardımlar alarak ders
çalıştıkları için, yurtlarda genel olarak ayrılan çalışma salonları bu
duruma uygun değildir. O yüzden, engellilerin sesli olarak
çalışmalarına imkan veren ve içinde devlet yurtlarının bazılarında
görülen elektrik prizlerinin kullanım dışı olması gibi durumların
olmadığı çalışma odasının tahsisi çok önemlidir.
* Eğer yurtta birden fazla engelli kalıyorsa, hiçbir biçimde ve ne
gerekçeyle olursa olsun, bu öğrenciler kendi istekleri dışında bir
arada kalmaya zorlanamaz ve zorlanmamalıdır. Kişilerin bir arada
kalması yukarıda istenen sesli çalışma salonunun bir alternatifi kabul
edilemez.
* Tüm yurtlarda engellilere öncelik tanınmalıdır. Bu önceliğin nedeni,
kişi aynı şehirde ikamet ediyorsa bile ulaşımda yaşanan göreli daha
fazla güçlüklerdir. Eğer üniversitede tek kişinin kaldığı odalardan
oluşan yurtlar varsa buralarda da engellilere öncelik gündemde
olmalıdır.
* Fiziksel engellilerin kullanabileceği engelli duşu, uygun ranza ve
yatak gibi uyarlamalar yapılmalıdır.
E. Derslik ve laboratuvarlara ilişkin beklentiler
* Dersliklere ulaşımda dersliğin yukarı katta oluşu ve asansörün
olmaması gibi durumlarda, dersi fiziksel engelli biri alıyorsa, dönem
başında dersliğin yeri değiştirilmelidir.
* Anfi, derslik ve laboratuvarların kapılarındaki tabelaları Braille
alfabesiyle de koyulmalıdır.
* Binalarda hangi katlarda hangi dersliklerin olduğunu gösteren
kataloglar hazırlanmalı, bunlar istenen formatlarda isteyen engelli
öğrencilere verilmelidir.
* Anfi ve dersliklerin ön sıralarında engelli öğrencilerin
oturabilmeleri için yer bırakılmalıdır.
* Dersliklerde işitme engellilerin dersi takip etmelerine yardımcı
olabilecek teçhizatlar araştırılmalı ve edinilmelidir.
* Laboratuvarlarda fiziksel engellilerin tekerlekli sandalyeleriyle
rahatlıkla işlemlerini yapabilecekleri düzenlemeler
gerçekleştirilmelidir.
F. Yemekhane, kantin ve kafeteryalara ilişkin beklentiler
* Bina erişilebilirlik kuralları bu tür mekanlar içinde geçerlidir.
Özellikle yemekhanelerin girişleri kabartma zeminlerle belirgin hale
getirilmelidir.
* Yemekhane ve kafeterya personeline bir engelliye nasıl davranması
gerektiği konusunda eğitim verilmeli. Bu eğitimlere katılım zorunlu
tutulmalıdır.
* Bu tür mekanlara gelen engelli kişilere eğer kendileri isterse yer
bulma, yemek alma ve benzeri konularda yardım sağlanmalıdır.
* Engelli kişilerin oturdukları masalara zaman zaman bakılarak
herhangi birşey isteyip istemedikleri sorulmalıdır.
* Kafeteryalarda ve çeşitli binalarda bulunan çay kahve makineleri,
bisküvi makineleri ve benzeri içine para atılarak bir şeyler alınan
makinelerin düğmeleri braille olarak da etiketlenmeli, böylece kişinin
tek başına istediği ürünü alabilmesi veya fiyatını öğrenebilmesi
sağlanmalıdır; düğmelerin fiziksel engelli bireylerin de
kullanabilmesi için uygun yükseklikte olmasına da dikkate edilmelidir.
* Bu tür yerlerde personel ancak kişi yardım isterse yardıma hazır
olması, bunun dışında kişinin özel alanına müdahale etmemesi konusunda
eğitilmelidir.
G. Kültürel ve sportif alanlara ilişkin beklentiler
* Kültürel ve sportif alanlarda da evrensel erişilebilirlik
kurallarına uyulmalıdır. Sportif alanlara girişte isteyen engelliye
personel soyunma adalarını bulma gibi konularda yardım sağlamalıdır.
* Sportif alanlarda soyunma kabinlerinin kapıları, eşya dolaplarının
numaraları braille olarak da etiketlenmelidir.
* Yüzme havuzu tarzı yerlerde şezlong bulunması bunun uygun bir
noktaya koyularak engelli kişiye tarifi gibi konularda personel yardım
sağlamalıdır.
* "Fitness center" tarzı yerlerde bulunan yürüme bantları
dokunmatikse, bunların hızın ayarlanması gibi fonksiyonları Braille
olarak da işaretlenmelidir.
* Bu tür "fitness merkezlerinde" çeşitli aletlerin arasından bir yere
çarpmadan geçişi kolaylaştıracak şerit veya kabartma zeminler
kullanılabilir.
* Spor merkezlerinde engelli tuvaleti ve duşu mutlaka bulunmalıdır ve
yüzme havuzu var ise fiziksel engelli öğrencinin de havuza girebilmesi
ya da çeşitli spor aletlerini kullanabilmesi için gereken uyarlama
yapılmalıdır.
* Üniversitelerde engelli sporlarının yaygınlaşması için engelli
öğrencilerle ortak çalışmalar yapılabilir.
* Tiyatro ve sinema salonu gibi yerlerin girişinde, isteyen engellinin
yerini bulması için personel yardımı olmalıdır.
* Kültürel noktalardaki duyuru, broşür gibi metinler isteyen engelli
öğrencilere farklı formatlarda da sunulmalıdır.
* Üniversitede şenlik tarzı faaliyetler düzenleniyorsa, bu tür
faaliyetlerin katalogları, hangi standın nerede olduğu gibi bilgiler
engelli öğrencilere istedikleri formatta verilebilmelidir; şenlik
alanları erişilebilir olmalı, ya da erişilebilir yerlerde
kurulmalıdır.
VII. Sosyal yaşama ilişkin beklentiler
Üniversiteler yapı itibariyle ders dışı sosyal yaşamın ve kulüp
aktivitelerinin yoğun bir biçimde yaşandığı alanlardır. Her öğrenci
gibi engelli öğrencilerin de bu alanlara tam ve eşit katılım hakkı
olduğu unutulmamalıdır. Aşağıda kulüp ve diğer sosyal aktivitelere
ilişkin temel beklentilere yer verilmiştir.
* Üniversitedeki pano ve benzeri yerlere asılan tüm duyuruların
engelli öğrencilere de ulaştırılması son derece önemlidir. Böyle
duyuruların elektronik ortamda da hazırlanarak panoya asıldığı sırada
üniversitenin öğrenci işleri tarafından isteyen engelli öğrencilere de
gönderilmesi yararlı olacaktır. Bu amaçla öğrenci işleri isteyen
engelli öğrencilerin ileti adreslerini alarak gelen duyuruları
doğrudan onlara gönderebilir. Veya yapılan tüm duyuruların elektronik
ortamda tüm öğrencilere duyurulması halinde sorun kalmayacaktır.
* Ayrıca kulüplerin web sayfalarının olması ve duyuruların buralarda
da yayımlanması yararlı olacaktır.
* Hiçbir kulüp bir kişiyi engelinde dolayı aktivitelerine katılmaktan
mahrum etmemeli, bunun için gerekli uyarı ve eğitimler verilmelidir.
* Üniversite bünyesinde kurulmuş olan tüm web sayfaları genel
erişilebilirlik kurallarına uygun biçimde hazırlanmış olmalıdır.
* Üniversitelerde düzenlenen gezi, tur, tatil organizasyonu gibi
faaliyetlerden hiçbir biçimde engelli öğrenciler dışlanmamalıdır.
Çeşitli erişilebilirlik sorunları varsa, bu, öğrenci ve organizasyon
arasında yapılacak görüşmelerle çözümlenmeye çalışılmalıdır.
VIII. Engeli öğrencilere karşı olan tutumlarla ilgili beklentiler
Bildirimizin değişik noktalarında altını çizdiğimiz üzere engelli
kişiler karşı olan tutumları değiştirmenin en temel yollarından birisi
eğitimdir. Bir öğretim üyesi veya öğrenci sınıfında ilk kez bir
engelli öğrenciyle karşılaşmış olabilir. Okul personeli de çoğu zaman
nasıl davranacağı konusunda tereddütler yaşayabilir. Bütün bunların
bir anda aşılması mümkün değildir. Ancak Engelliler birimi aşağıda
önereceğimiz bir dizi çalışmayı hayata geçirebilir.
* Engelli birimleri küçük broşür ve el ilanları hazırlayarak
üniversitedeki değişik kesimleri bilgilendirebilir.
* Engelli öğrencinin ders aldığı öğretim üyesine, engeli öğrenci
isterse dersteki gerekliliklerle ilgili bir mektup hazırlayarak
gönderebilir.
* Öğretim üyelerine yazılı ve sözlü danışmanlık yapabilir.
* Üniversitedeki, yurt, yemekhane, kütüphane, kayıt işleri gibi
yerlerde çalışan personeli bilgilendirici eğitim seminerleri
düzenleyebilir.
* Hazırlanan engelli birimi web sayfasında tüm eğitim bilgilerini
içeren bölümlere yer verebilir.
* Üniversite birim ve personelini, erişilebilirlik kuralları ve
bunların nasıl uygulanacağı konusunda bilgilendirebilir.
* Bütün bu çalışmaları yaparken, konuların uzmanlarından yardım alabilir.
Sonuç
Bizler engelli öğrenciler olarak üniversitelerden ve yüksek öğretim
kurumlarından yaşadığımız sorunlar doğrultusunda çeşitli
beklentilerimizi ortaya koymaya çalıştık. Bu beklentiler salt bir
kurumun tek başına karşılayabileceği şeyler değildir. Üniversiteler,
engelliler birimleri ve Yüksek Öğretim Kurulu'nun birlikte üstlenmesi
gereken bir sorumluluktur. Bizlerin öncelikle beklentisi yazının
başında ortaya koyduğumuz ilkelere uygun çalışmalar yapılmasıdır.
Engelli öğrencilerin karar mekanizmalarına dahil edildiği, eşitliği
sakatlayan ayrımcı uygulamaların olmadığı, izolasyona değil
entegrasyona dayalı, erişilebilirlik standartlarının uygulandığı ve
engellilerin birer birey olarak muamele gördüğü bir ortamın sağlanması
halinde, saydığımız beklentilerimizin makul biçimde karşılanmaması
için bir sebep kalmayacaktır. Şu noktanın altını çizmek gerekir ki,
burada ortaya koyduğumuz beklentilerimizin karşılanması, üniversitenin
yapacağı bir yardım değil eşit bireyler ve öğrenciler olarak
engellilerin haklarının teslim edilmesidir.
Engelli Öğrenciler Platformu
Kayseri Engelliler Derneği Telefon 0533 392 33 88
