Özürlüler yaşa bağlı olmadan erken emekli olurlar, Malül çocuklar ana-babaları üzerinden yetim aylığı ve sağlık yardımı alabilirler, Malül çocuğu olan anneler daha erken emekli olurlar, Özürlü ve Özürlüye Bakanlar daha az vergi öderler...
1 - Özürlüler yaşa bağlı olmadan erken emekli olurlar
Geçen hafta İzmir MS Derneği'nin davetlisi olarak İzmir'de bir toplantıya katıldım. Gerek oradakilere gerekse de çok sayıda özürlüden veya özürlü ana-babasından gelen mesajlara bu yazı dizisi ile cevap vermeye çalışacağız. Zira, özürlülerin değişik kanunlardan ve uygulamalardan gelen çok sayıda hakkı daha doğrusu pozitif ayrımı var…
Özürlülerin (özürlü ana babalarının) haklarını bu sayfaya uygun olarak 3 ana başlık altında toplamak mümkündür bunlardan birincisi Sosyal Güvenlik Mevzuatından gelen hakları, ikincisi vergi mevzuatından gelen hakları diğeri de sosyal yardım ile sosyal hizmetlerden gelen haklarıdır.
Bu yazı dizimizde ilk ikisi ele alınacak olup, özürlü ve malüller ile özürlü ve malül yakınlarının sosyal yardım ve sosyal hizmet hakları daha sonra dizi konusu edilecektir…
***Özürlülerine Sosyal Güvenlik Hakları
1-Yüzde 40 ve daha fazla oranlı sağlık kurulu raporu ile erken emeklilik hakları
2-Yaşayan Ana-Baba üzerinden ömür boyu sağlık yardımı alma hakları
3-Vefat etmiş ana-baba üzerinden ömür boyu yetim aylığı alma hakları
4-Özürlü annelerine (çalışması ve isteğe bağlı prim ödemesi şartıyla) erken emeklilik hakları
***Yüzde 40’dan fazla rapora sahip özürlüler erken emekli olurlar
5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun ana hükümleri 1 Ekim 2008 günü yürürlüğe girdi. Bu Kanun ve bu Kanun’un ortadan kaldırdığı 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu gereğince özürlüler gerek çalışarak ve gerekse isteğe bağlı prim ödeyerek emekli olabilirler.
A-Yeni Kanunla gelen özürlü emekliliği
§5510 sayılı Kanun’un 28 inci maddesi 1 Ekim 2008 gününde yürürlüğe girdi bu Kanun’un getirdiği özürlü emekliliği hükümleri, 01.10.2008 gününden sonra ilk defa işe girecek olanlar için geçerlidir.
Yeni düzenlemeye göre;
§1-Sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce yüzde 60 ve daha fazla oranda hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayanlara, en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3960 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olmak şartıyla yaşlılık aylığı bağlanır.
§2-Yetkili sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
§a) Yüzde 50 ilâ yüzde 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 16 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4320 gün,
§b) Yüzde 40 ilâ yüzde 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 18 yıldan beri sigortalı olmaları ve 4680 gün,
prim bildirilmiş olanlar herhangi bir yaşa bağlı olmadan özürlü sıfatıyla erken emekli olabilecekler ama yukarıda sayılan şartlar 01.01.2015 gününden sonra işe girenler için geçerli olup, Kanun’un ek ve geçici maddeleriyle kademe getirilmiştir. Getirilen kademeye göre düzenlenmiş tablo aşağıdaki gibidir.
İşe Başlama Tarihi Çalışma Gücünde Kayıp Oranı
%60 ve daha çok olanlar %50 – %59 arası olanlar %40 - %49 arası olanlar
01.10.2008 – 31.12.2008 15 yıl, 3 bin 700 gün 16 yıl, 3 bin 700 gün 18 yıl, 4 bin 100 gün
01.01.2009 – 31.12.2009 15 yıl, 3 bin 800 gün 16 yıl, 3 bin 800 gün 18 yıl, 4 bin 200 gün
01.01.2010 – 31.12.2010 15 yıl, 3 bin 900 gün 16 yıl, 3 bin 900 gün 18 yıl, 4 bin 300 gün
01.01.2011 – 31.12.2011 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin gün 18 yıl, 4 bin 400 gün
01.01.2012 – 31.12.2012 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 100 gün 18 yıl, 4 bin 500 gün
01.01.2013 – 31.12.2013 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 200 gün 18 yıl, 4 bin 600 gün
01.01.2014 – 31.12.2014 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 300 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
01.01.2015’den sonra 15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 320 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
B- 01.10.2008 gününden önce işe girmiş eski SSK’lılarda geçiş süreci
Kanun’un geçici 10 uncu maddesine göre;
§1-Kanunun yürürlük tarihinden önce ilk defa sigortalı olanlardan, sigortalı olarak ilk defa çalışmaya başladığı tarihten önce 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 53 üncü maddesine göre malûl sayılmayı gerektirecek derecede (2/3 oranında) hastalık veya özürü bulunan ve bu nedenle malûllük aylığından yararlanamayan sigortalılar, yaşları ne olursa olsun en az onbeş yıldan beri sigortalı bulunmak ve en az 3600 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi ödemiş olmak şartıyla yaşlılık aylığından yararlanırlar.
§2-Bu Kanunun yürürlük tarihinden önce sigortalı olup bu Kanunun yürürlük tarihinden önce veya sonra sakatlığı nedeniyle vergi indiriminden yararlanmaya hak kazanmış durumda olan sigortalılar hakkında, 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun mülga 60 ıncı maddesinin (C) bendinin (b) alt bendi ve geçici 87 nci maddesine (aşağıdaki tabloya) göre işlem yapılır ki bu durumu özetleyen tablo aşağıdaki gibidir.
Rapor oranı ve derecesi
Sigortalılık Başlangıcı I. Derece (Yüzde 80 +) II. Derece (Yüzde 60-79) III. Derece (Yüzde 40-59)
05.08.1991 ve daha önce 15 yıl- 3600 gün 15 yıl- 3600 gün 15 yıl- 3600 gün
06.08.1991-05.08.1994 arasında 15 yıl- 3600 gün 15 yıl, 8 ay-3680 gün 16 yıl, 3760 gün
06.08.1994-05.08.1997 arasında 15 yıl- 3600 gün 16 yıl, 4 ay-3760 gün 17 yıl, 3920 gün
06.08.1997-05.08.2000 arasında 15 yıl- 3600 gün 17 yıl, 3840 gün 18 yıl, 4080 gün
06.08.2000-05.08.2003 arasında 15 yıl- 3600 gün 17 yıl, 8 ay-3920 19 yıl, 4240 gün
05.08.2003-30.09.2008 arasında 15 yıl- 3600 gün 18 yıl-4000 gün 20 yıl-4400 gün
C- 01.10.2008 gününden önce işe başlamış eski Memurlarda geçiş süreci
Kanun’un geçici 4 üncü maddesi ile;
§1-5434 sayılı Kanun gereğince kanuni tabiriyle sakat kadrosu ile başlayan memurlar ile sakat kadrosunda olmamasına rağmen memur olmadan önce yüzde 40 ve daha fazla oranlı raporu olanlar 15 yıllık yani 5400 günlük süreyle emekli olmaktadırlar ve olmaya da devam edeceklerdir.
2-Doğuştan özürlü olup da ellerinde rapor olmayanlar
§5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten (01.10.2008 gününden) önce 5434 sayılı Kanun hükümlerine tabi olarak çalışmaya başlamış olup, çalışmaya başlamadan önce ilgili mevzuatına göre alınmış ve en az yüzde 40 oranında özürlü olduklarını gösterir sağlık kurulu raporu bulunanlar ile en az yüzde 40 oranında doğuştan özürlü olduklarını belgeleyenlerden aylık talep tarihinde memur (kamu görevlisi) olanlar; en az 5400 gün (15 tam yıl) uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş ya da emekli keseneği ödenmiş olması kaydıyla, istekleri halinde emekli olabileceklerdir.
3-Sonradan özürlü olanlar
§Çalışmaya başladıktan sonra, Kurumca yetkilendirilen sağlık kurullarınca usûlüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi sonucu, Kurum Sağlık Kurulunca çalışma gücündeki kayıp oranının;
§a) % 50 ilâ % 59 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 5760,
§b) % 40 ilâ % 49 arasında olduğu anlaşılan sigortalılar, en az 6480,
gün uzun vadeli sigorta kolları primi bildirilmiş olması kaydıyla istekleri halinde emekli olacaklardır.
D-Bağ-Kur’lu özürlüler de artık erken emekli olabiliyor
Bağ-Kur (4/B) sigortalılarından özürlü-engelli olduğu için SSK’lılar gibi erken emekli olamayanlara da artık 5510 sayılı Kanun ile ilk defa erken emeklilik hakkı getirildi. Uygulamaya göre, ilk defa sigortalı olduğu tarihten önce malûl (yüzde 60 ve fazlası) olduğu için malullük aylığı bağlanmayanlar, çalışma gücü kaybı yüzde 40 ila yüzde 59 arasında olanlar 1 Ekim 2008 tarihinden sonra tahsis talebinde bulunmaları durumunda aşağıdaki şartlarda 4/b sigortalılığı kapsamına konulan özürlü emekliliğinden aşağıdaki tablodaki şartlarla yararlanabilecekler.
Bağ-Kur’lular Çalışma Gücünde Kayıp Oranı
%60 ve daha çok olanlar %50 – %59 arası olanlar %40-%49 arası olanlar
15 yıl, 3 bin 960 gün 16 yıl, 4 bin 320 gün 18 yıl, 4 bin 680 gün
2 - Malül çocuklar ana-babaları üzerinden yetim aylığı ve sağlık yardımı alabilirler
Malül çocuklar ana-babaları sağ ise onlar üzerinden ölünceye kadar sağlık yardımı alabilecekleri gibi ana-babaları vefat ederse Onlar üzerinden de ölünceye kadar yetim aylığı alabilirler…
Malül çocukların, ana babaları üzerinden sosyal güvenlik sisteminden gelen iki tür hakları vardır.
1-Yaşayan Ana-Baba üzerinden ömür boyu sağlık yardımı alma hakları
2-Vefat etmiş ana-baba üzerinden ömür boyu yetim aylığı alma hakları
***Yaşayan Ana-Baba üzerinden ömür boyu sağlık yardımı alma hakları
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 3 üncü maddesince gereğince, ana-babaların çocuklarına Genel Sağlık Sigortası (GSS) kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından sağlık yardımı aldırabilmesi için,
A-Kız veya erkek fark etmez genel olarak çocuklarına 18 yaşını tamamlamamış olmaları gerekir,
B-Ancak, çocuklar lise ve dengi öğrenim veya 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununda belirtilen aday çıraklık ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde mesleki eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmaması gerekir,
C-Fakat, kaç yaşında olursa olsun malul olduğu (yüzde 60’dan fazla rapora sahip olduğu) tespit edilen evli olmayan çocuklarına ise ömürleri boyunca sağlık yardımı verilir.
Görüldüğü üzere malül olmayan çocuklara en fazla okuması şartıyla 25 yaşında kadar sağlık yardımı verilirken, çocuğun yüzde 60’dan fazla oranlı sağlık kurulu raporu ile malül sayılması halinde bu süre ömür boyu devam etmekle birlikte yeni 5510 sayılı Kanun, evlenen malül çocuklara ana-baba üzerinden sağlık yardımı verilmesi uygulamasına son vermiştir.
---Eski Kanun evli malül erkek çocuklara sağlık yardımı verdiriyordu
Eskiden 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 106 ıncı maddesine göre,
“b) 18 yaşını veye ortaöğrenim yapıyorsa 20 yaşını, yükseköğrenim yapıyorsa 25 yaşını doldurmamış veya 18 yaşını doldurmuş olup da çalışamayacak durumda malul erkek çocukları ile yaşları ne olursa olsun evli bulunmayan ve sosyal güvenlik kuruluşlarına tabi olarak çalışmayan veya bunlardan aylık yahut gelir almayan kız çocukları,”na sağlık yardımı SSK tarafından veriliyordu. Madde metninden görüleceği üzere malül erkek çocuklara evli dahi olsalar bir ömür boyunca ana-baba üzerinden SSK sağlık yardımı verirken, yeni Kanun bu uygulamaya son vermiş ve özürlülere hak kaybı yaşatmıştır.
---Eski haklar bir süre daha devam edecek
Öte yandan 5510 sayılı Kanunu’nun “Genel sağlık sigortası geçiş hükümleri” geçici 12 inci maddesi eski Kanunlardan gelen hakları bir süre daha devam ettirme hakkı getirmiştir. Maddeye göre; “İlgili kanunları gereği tedavi yardımları karşılanan kişiler, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte herhangi bir işleme gerek kalmaksızın, bu Kanun açısından genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi sayılır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte ilgili kanunları gereği bakmakla yükümlü olunan kız çocukları bu Kanun gereğince de bakmakla yükümlü olunan kişi sayılır. Ancak durumlarında değişiklik olduğunda sağlık hizmetlerinden yararlanma koşulları bu Kanun hükümlerine göre yeniden belirlenir. Bu kişilerin sigortalı ve sigortalının bakmakla yükümlü olduğu kişilere ilişkin bilgileri ilgili kurumlar tarafından bu Kanunun yürürlük tarihinden itibaren en geç üç ay içinde Kuruma bildirilir.”
***Vefat etmiş ana-baba üzerinden ömür boyu yetim aylığı alma hakları
5510 sayılı Kanun’un 32 ile 36’ıncı maddeleri Ölüm Sigortasından aylık bağlama hususlarını içermektedir. Bu maddeye göre çocukların vefat eden ana veya babaları üzerinden yetim aylığı alabilmesinin şartları vardır.
“…Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
1) 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların veya,
2) Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılanların veya,
3) Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının,
her birine % 25'i,” oranında yetim aylığı verilmektedir.
Görüldüğü üzere, sağlıklı erkek çocuklara en fazla 25 yaşına kadar yetim aylığı verilirken malül erkek çocuklara ömür boyunca yetim aylığı verilmektedir. Öte yandan, malül olup da ömür boyunca yetim aylığı alacak olan çocuklar evlenseler bile yetim aylığı almaya devam ederler.
--Hem anasız hem de babasız kalanlara yüzde 50
Yine mevzuat gereğince, çocuklardan sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si, oranında yetim aylığı verilmektedir.
--Evlatlıklara da yetim aylığı var
Sigortalı tarafından evlat edinilmiş, tanınmış veya soy bağı düzeltilmiş veya babalığı hükme bağlanmış çocukları ile sigortalının ölümünden sonra doğan çocukları, bağlanacak aylıktan aynı şartlarla yararlanırlar.
--SGK ara sıra Kontrol Muayenesi yaptırabilir
Kanun’un 94 üncü maddesine göre;
SGK, aylık veya gelir bağlanan ve çalışma gücünün en az % 60'ını yitiren malul çocukların kontrol muayenesine tabi tutulmasını talep edebilir.
Çalışma gücünün en az % 60'ını yitiren malul çocuklara bağlanmış bulunan gelir ve aylıklar, kontrol muayenesi sonunda tespit edilecek malullük durumuna göre, malül olmaktan çıkmışlarsa rapor tarihinden sonraki ödeme dönemi başından itibaren kesilir.
3 - Malül çocuğu olan anneler daha erken emekli olurlar
Özürlü çocuğu olan annelere 5510 sayılı Kanun ile getirilen erken emeklilik hakkı çok yeni bir düzenlemedir…Annelerin hem prim ödeme gün sayıları artacak hem de eklenen süre kadar da emeklilik yaşından düşecektir…
Bu düzenleme ile evde başka birisinin bakımına muhtaç çocuğu olan bu bunu teyit eden özür raporu olan çocuğu annelere prim ödeme sürelerin dörtte biri kadar erken emeklilik hakkı getirilmiştir…
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yaşlılık sigortasından sağlanan haklar ve yararlanma şartları” başlıklı 28 inci maddesi ile;
“Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl çocuğu bulunanların, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri, prim ödeme gün sayıları toplamına eklenir ve eklenen bu süreler emeklilik yaş hadlerinden de indirilir” hükmü getirilmiştir.
Bu düzenlemeden sonra da SGK bu madde hükmünden yararlanmak isteyen anneler için genelge ile bazı açıklamalar getirmiştir.
Bu Haktan Yararlanacak Olan Kadınlar
a) Çalışan tüm anneler
b) İsteğe bağlı sigortalı veya iştirakçi olan annelerdir.
Nasıl Başvurulacak
***Erken emeklilik hakkından faydalanmak isteyen ve çocuğunun, başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda malul olduğunun tespitini isteyen kadın sigortalılar en son çalışmalarının geçtiği sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine başvuracaklar.
***Başvurulan yer çocukları hakem hastaneler denilen sağlık kurulu bulunan hastanelere sevk edecekler,
***Elinde raporu olan anneler ise bu raporları ile SGK’ya müracaat edeceklerdir.
***Prim ödeme gün sayıları toplamına eklenecek ve emeklilik yaş hadlerinden indirilecek süre, (1 Ekim 2008 gününden sonra olmak ön şartıyla) başka birinin sürekli bakımına muhtaç olma halinin başladığı tarih ile sona erdiği tarih arasında geçen veya bu süre içinde çocuğun yaşadığı süreye göre tespit edilecektir.
***Kadın sigortalının başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğunun birden fazla olması halinde her çocuk için ayrı ayrı sevk yapılacaktır.
***Kadın sigortalının Kuruma başvurduğu tarihte aktif olarak çalışıp çalışmadığına
SGK’ca bakılmayacaktır. Yani daha önce çalışması olanlar veya isteğe bağlı olanlar da bu sevk işlemlerini yaptırabilirler.
---Emeklilik Yaşından Düşülecek Sürelerin Hesaplanması
Emeklilik veya yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunan kadın sigortalılardan başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunanların,
***1 Ekim 2008 gününden sonra geçen prim ödeme gün sayılarının dörtte biri,
a-Hem prim ödeme gün sayıları toplamına eklenecek
b-Eklenen bu süreler ayrıca emeklilik yaş hadlerinden de indirilecektir.
İşte bu sürelerin tespiti için;
- Kadın sigortalının sigortalılık başlangıcının 1 Ekim 2008 tarihinden önce veya sonra olmasına,
- Çocuğun doğum tarihine,
- Ölmesi halinde ölüm tarihine,
- Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malül durumda olma halinin başlangıç ve
bitiş tarihine,
- Çocuğun evli olup olmadığına,
- Kadın sigortalı boşanmış ise velayetin kadın sigortalıda olup olmadığına,
- Çocuğun, kadın sigortalı tarafından evlat edinilip edinilmediğine,
- Başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğun birden fazla olmasına,
- 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre
korunma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretli veya ücretsiz sürekli ve yatılı olarak
faydalanıp faydalanmadığına,
göre belirlenecektir.
Bunlara göre;
Eski sigortalıların durumu,
2008 yılı Ekim ayı başından önce çalışmaya başlayan ve aynı zamanda da başka birinin
sürekli bakımına muhtaç derecede malul çocuğu bulunan kadın sigortalının çocuğunun Kurum sağlık kurulu tarafından 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren başka birinin sürekli bakımına muhtaç durumda olduğunun tespit edilerek bildirilmesi halinde, sigortalının 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren geçen çalışma süresinin dörtte biri, toplam prim ödeme gün sayısına ilave edilecek, ilave edilen süre kadar da emeklilik yaş haddinden indirim yapılacaktır
Yeni sigortalıların durumu,
2008 yılı Ekim ayı başından sonra çalışmaya başlayan ve başka birinin sürekli bakımına
muhtaç derecede malul durumda çocuğu bulunan kadın sigortalının çocuğunun doğum tarihi
dikkate alınarak, çocuğun maluliyetinin işe giriş tarihinden önce olması halinde; işe giriş tarihinden, sonra olması halinde ise maluliyet tarihinden itibaren bu haktan yararlandırılmaya başlanacaktır.
---Bu haktan yararlanma süresi,
***Çocuğun yaşam süresince devam eder,
***Evlat edinilen çocuklar için de geçerlidir,
***Birden fazla malül çocuğu olanlara tek hak var.
***Çocuk Esirgemeden sürekli yatılı faydalananlara bu hak yok.
4 - Özürlü ve Özürlüye Bakanlar daha az vergi öderler
Gerek üretime işçi olarak katılan gerekse de kendi işyerinde kazanç elde eden özürlülerden devlet daha az vergi aldığı gibi çalışamayan-üretemeyen özürlünün ana-babasının da vergisel avantajları vardır…
***Kanuni ismi Sakatlık İndirimi
Kamuoyunda genelde özürlü, engelli olarak tanımlanan kişilere Gelir Vergisi Kanunu “Sakat” diye tabir etmektedir. Biz de kanuni tabiri istemesek de kullanacağız. Bu arada özürlülerin TBMM’deki temsilcilerinden birisi olan Akparti İstanbul milletvekili Lokman Ayva kendilerine özürlü denmesini talep ettiğini de hatırlatmakta fayda var.
***Kimler Sakatlık İndiriminden Yararlanabilir
-Özürlü olarak işçi-memur olarak çalışanlar
-Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan işçiler-memurlar
-Özürlü serbest meslek erbabı
-Bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişi bulunan serbest meslek erbabına,
-Basit usulde vergilendirilen özür esnafa,
***Sakatlık İndiriminden Yararlanmak için
Daha az vergi ödemek adına kanuni tabiri ile sakatlık indiriminden yararlanmak isteyenler,
Bir dilekçe ve ekinde de aşağıda belirtilen belgelerle birlikte; illerde Defterdarlık Gelir Müdürlüğüne, bağımsız Vergi Dairesi bulunan ilçelerde Vergi Dairesi Müdürlüğüne, diğer ilçelerde Malmüdürlüğüne başvuracaklardır.
Bu başvurularında ellerinde usulüne uygun düzenlenmiş sağlık raporu olanlar için başvurulan Maliye Birimi, belgeler ve rapor Gelir İdaresi Başkanlığı’na gönderir. Gelir İdaresi Başkanlığında bulunan Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulu raporu inceler ve kararını verir.
Başvuru belgesi ile sağlık kurulu raporu sunmayanlar ise, yerel Maliye Birimi tarafından kendilerine bulunan listedeki rapor vermeye yetkili en yakın hastaneye gönderilerek rapor almaları temin edilir. Durumlarına göre de vergi indirim belgesi düzenlenir.
Özürlü hizmet erbabı (işçi-memur) için;
a) Çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,
b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
Hizmet erbabının (işçi-memurun) (ana-baba ve eşin) bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için;
a) Ücretlinin çalıştığı işyerinden alacağı hizmet erbabı olduğunu gösterir belge,
b) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,
c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge.
Özürlü serbest meslek mensubu için;
a) Vergi kimlik numarasını gösteren belge,
b) Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
Serbest meslek mensubunun (ana-baba ve eşin) bakmakla yükümlü olduğu özürlü kişiler için;
a) Serbest meslek erbabının vergi kimlik numarasını gösteren belge,
b) Özürlü kişilerin nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğrafı,
c) Özürlü kişiye bakmakla yükümlü olunduğunu gösteren belge.
Sakatlık indiriminden yararlanma hakkına sahip basit usulde vergilendirilen özürlüler için;
a- Vergi kimlik numarasını gösteren belge,
b- Nüfus cüzdanı örneği ve üç adet fotoğraf.
***Bakmakla yükümlü olduğu özürlü olanlar
Sakatlık indirimi uygulamasında bakmakla yükümlü olunan kişi demek, özürlü kişinin tabi olduğu çalışma mevzuatı veya bağlı bulunduğu sosyal güvenlik kurumunun mevzuatına göre bakmakla yükümlü sayılan anne, baba, eş ve çocuklarıdır.
***Sakatlık İndirimi Uygulaması
Maliye Bakanlığı Merkez Sağlık Kurulunca tespit edilen çalışma gücü kayıp oranının asgari;
- % 80'ini kaybetmiş bulunan hizmet erbabı birinci derece,
- % 60'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı ikinci derece,
- % 40'ını kaybetmiş bulunan hizmet erbabı üçüncü derece,
sakat sayılmakta ve sakatlık indirimi 2010 yılı için aşağıdaki gibidir. Gerek kendisi gerekse eşi, çocuğu olanların rapor oranı durumuna göre her ay aşağıdaki rakam kadarlık gelirleri vergi dışı bırakılacaktır.
AYLIK SAKATLIK İNDİRİMİ TUTARLARI
( 01.01.2010 TARİHİNDEN İTİBAREN )
Sakatlık Dereceleri
I. Derece Sakatlar (Çalışma gücünün asgari % 80’ini kaybetmiş olanlar) 680 TL
II. Derece Sakatlar (Çalışma gücünün asgari % 60’ını kaybetmiş olanlar) 330 TL
III. Derece Sakatlar (Çalışma gücünün asgari % 40’ını kaybetmiş olanlar) 160 TL
***Daha az vergi öderler
Normal şartlarda aşağıdaki tablodaki gelir basamaklarına göre vergilendirilenlerden, gerek kendisi ve gerekse de bakmakla yükümlü özürlüsü olanların her ay (yıllık vergilendirilenler için her yıl) bir önceki aylık sakatlık indirim tutarları kadar kısmı vergi dışı bırakılıp, kalan gelirleri aşağıdaki tabloya göre vergilendirilir.
2010 YILI GELİR VERGİSİ TARİFESİ (Ücretler)
8.800 TL'ye kadar 15%
22.000 TL'nin 8.800 TL'si için 1.320 TL, fazlası 20%
50.000 TL'nin 22.000 TL'si için 3.960 TL, fazlası 27%
50.000 liradan fazlasının 50.000 TL'si için 11.520 TL, fazlası 35%
oranında vergilendirilir
Kaynak: HABERTÜRK - Ali Tezel
Kayseri Engelliler Derneği Telefon 0533 392 33 88
