Diyabet hastaları nasıl oruç tutabilir?

[melleseferi]

Ramazan ayı içerisinde en çok merak edilen ve uzmanlara sorulan konulardan birisi de diyabetli kişilerin oruç tutması ve bu konudaki sakıncalardır...

Nişantaşı Hospital İç hastalıkları ve Romatoloji Uzmanı Dr. Tuğrul Mert Kıvanç ramazanda diyabet (şeker) hastalarının  sağlıklı oruç tutması hakkında bilgi verdi:
Ramazan ayı boyunca tutulan oruç manevi duygularımızı güçlendirirken sağlığımızı da korumalıdır. Bu ay içerisinde dini vecibelerini yerine getirmek isteyen kişiler sağlık durumlarının uygunluğu konusunda doktorlarına başvurmaktadırlar.

Kan şeker düzeyinin yakından izlendiği ve gereken ilaç doz ayarlamasının yapıldığı takdirde, tip II diyabet hastaları güvenli bir şekilde oruç tutabilirler. Bu ay süresince, diyabet hastaları oral hipoglisemi ilaçlarını sabah yerine akşam (iftar sonrası) alarak tedaviye devam edebilirler.

Tip I diyabet hastaları ise insülin doz ayarlarını ve uygulama saatlerini doktor kontrolünde belirledikleri takdirde ramazanda oruç tutabilirler. Diyabet hastaların oruç tutmadan önce doktorlarına ve diyetisyenlerine başvurup muayene ve testlerden geçtikten sonra risk değerlendirilmesi yapıp doğru yönlendirilmelidir.  Diyabet hastası bireyin analiz edilmeden oruç tutması doğru değildir.  Ancak “kontrol altında” sayılan diyabet hastaların oruç tutması uygundur.
DİYABET HASTALARI NELERE DİKKAT ETMELİ?
     
Doktor kontrolü altında bilinçli bir şekilde de uygulanırsa diyabet hastaların oruç tutmaları sağlıklarını olumlu yönde etkileyebilir.  Ancak, bilinçsiz bir şekilde, gerekli ilaç tedavisi düzenlenmeden ve dengeli bir beslenme programı oluşturulmadan tutulan oruç bu kişilerde çok ciddi sağlık problemlerine sebep olabilir.

Ramazan ayı boyunca değişen yeme – içme düzeni diyabet hastaların hipoglisemiye (düşük şeker) maruz kalma risklerini hayli artırıyor.  İnsülin kullanan diyabetlilerin ramazanda hipoglisemi (düşük şeker) riski oruç tutulması ile birlikte 4,7 kat artıyor; bu risk oranı tip II diyabetli bireylerde 7,5 kata kadar çıkabiliyor. Oruç tutulan sürenin uzun olduğu yaz aylarında bu risk çok daha fazla. 

Hipogliseminin yanı sıra, kontrol altında oruç tutmayan bir diyabet hastası bilinçsiz bir şekilde oruca başlarsa hiperglisemi (yüksek şekerin) istenmeyen yan etkilerine yol açabilir. Ramazanda oruç tutan bir diyabet hastanın hiperglisemi (yüksek şeker) riski 5 kat artıyor.
Orucun vücutta yarattığı stres ve sıvı kaybından dolayı kontrolsüz diyabet hastası kendisini yüksek şekerden oluşan ve hayati tehlike taşıyan “şeker koması” durumuna maruz bırakabilir.
ORUÇ, DİYABETLİLERİN VÜCUDUNU NASIL ETKİLİYOR?

Daha önce bu konu ile ilgili birçok çalışma yapılmıştır. Çalışmalar gösteriyor ki  bir diyabet hastası doktoru ve diyetisyeninin doğrultusunda uyumlu bir şekilde oruç tutarsa ilaç tedavisini olması gerektiği gibi sürdürür. Hatta diyabet hastası gereğinden fazla vücuda şeker almaz ve aşırı miktarda yemek yemezse vücudunda olumlu etkiler bile görülebiliyor.
Olumlu etkilere örnek göstermek gerekirse kilosunda ve vücut kitle indeksinde (VKİ) olumlu düşüş gözlenebiliyor. Genelde kan değerindeki lipit (vücuttaki yağ) profili ve trigliseridlerinde (kan yağı) düşüş saptanmasa bile karaciğer yağlanmasına bağlı karaciğer enzimleri (GGT ve AST) seviyesinde azalma ve buna paralel olarak da bel çevresi ölçüsünde azalma görmek mümkündür. 
Oruç süresince oluşan etkili yağ yakımı ile iç organlara çevresinde bulunan yağın yıkım da söz konusu olabilmektedir.  Kalp hastalıkları ve insülin direncinin de bu iç organlardaki yağ miktarı ile direk bağlantılı olması da bu ayda oluşacak yağ yakımını diyabetik kişi için çok anlamlı hâle getiriyor.

Olumlu yağ yıkımına karşın,  ramazanın hemen ardından olumsuz HgbA1c (üç aylık kan şekeri ortalaması) ve açlık kan şekeri seviyeleri oluşabilir.  Ramazanda oluşan düzensiz yeme ve içme şablonu ve kısaltılmış derin uyku süreçlerinin bu artışların sebepleri olduğu düşünülüyor.  Ancak, HgbA1c ve kan şekerindeki hafif artışlara rağmen, genelde olumlu insülin direnci (rezistans) düşüşü saptanabiliniyor.  Dolayısıyla, kan şeker değerleri olumlu sonuçları göstermese de ramazanda oruç tutulması ile vücutta oluşan bu “azalmış” insülin direnci durumu bir başarı olarak algılanabilir.

DİYABET HASTASI ORUÇ TUTMADAN ÖNCE NELER YAPMALI?

Şeker hastanın oruç tutmadan önce bir doktor tarafından kontrol edilmesi en doğru karardır.  Oruç tutması durumunda diyabetlinin ciddi sağlık sorunlarına maruz kalıp kalmayacağa doktor tarafından öngörülebilir.  Y
Yüksek risk grubuna giren diyabet hastalarına da oruç tutmaları “tıbben” doğru olmadığını önerilir.  Aşağıdaki listede yüksek risk oluşturan gruplar yer almaktadır.
YÜKSEK RİSK GRUBUNA GİREN DİYABET HASTALARI

YÜKSEK RİSK OLUŞTURAN DİYABET HASTALARINDA ORUÇ TUTMAK SAKINCALIDIR VE KESİNLİKLE BU RİSKLER KONTROL ALTINDA ALINMADAN VEYA GİDERİLMEDEN ORUÇ TUTMAMALARI GEREKİR:

1. Kontrol altında olmayan şeker hastası (HgbA1C seviyesi 7,5 mg/dl değerin üzerinde),

2. Sıkça Hipoglisemi atakları geçiren diyabetliler veya hipoglisemi semptomların farkında olmayan veya sebebi belli olmayan senkop (bayılma) geçiren diyabetliler,

3. Ramazan başlamadan, üç ay içerisinde şeker koması veya ketoasidoz geçirenler,

4. Ramazan öncesi, son iki ay içerisinde ve antibiyotik kullanımı gerektiren bir enfeksiyon veya iltihabi durum,

5. Son bir ay içerisinde herhangi bir hastalık veya rahatsızlık geçiren şeker hastası,

6. Yoğun çalışması gereken veya aşırı çaba ve emek harcanması gereken bir işte çalışan şeker hastası

7. Geçmişte büyük damar “makrovasküler” komplikasyonları olan diyabet hastası, örneğin kalp/koroner arter (anjina, miyokardiya enfarktüs), serebral arter (inme, iskemik atak, felç), periferik arter  (kangren, ayakta ülser, kladikasyo) hastalıkları gibi,

8. Böbrek yetmezliği  veya diyalize bağlı olan  diyabet hastası,

9. Eşlik eden hipertansiyon ve iki  veya ikiden fazla tansiyon ilacı kullanan diyabet hastaları,

10. Diyabet hastasında epilepsi (nöbete tutulma/konvülsiyon/inme).  Hastanın epilepsisi özellikle hipoglisemiden (düşük şeker) tetikleniyorsa, bu hasta kesinlikle oruç tutmaması lazım.

11. Birden fazla şeker hastalığına bağlı “mikrovasküler” komplikasyonlar; örneğin Retinopati (şeker hastalığına bağlı göz tutulumu), Nefropati (böbrek tutulumu ve idrarda protein varlığı) veya Nöropati (sinir sistemiyle ilgili bozukluk)

12. Hamile olan diyabet hastası veya gebelik döneminde oluşan diyabet (Gestasyonel Diabetes Mellitus).
DİYETİSYEN EŞLİĞİNDE ÖĞÜNLER PLANLANMALI

Nişantaşı Hospital Sağlıklı Beslenme ve Diyet Uzmanı Bahar Aktan ise ramazan ayında diyabetlerin beslenmesine yönelik bilgiler verdi:

Kültürümüzde ramazan ayı bolluk ve bereket demektir. Bu da beraberinde ihtişamlı ve çeşit çeşit yemeklerden oluşan iftar sofrası alışkanlığını getirmektedir.
Bu tip iftar yemeklerinde diyabet hastaları gereğinde fazla kalori veya karbonhidrat almaktadırlar.  Bununla beraber diyabet hastalarında bir diğer risk ise bu ay boyunca fazla miktarda tüketilen et ve et ürünleri ile alınan doymuş yağlar ve tatlı yenmesi ile artmış basit şeker tüketimidir.

Bu ay içerisinde alışkanlığı bulunmasa da diyabetli kişi oruç tutacaksa tam tahıllı ürünler, az yağlı süt ve süt ürünleri tercih etmelidir. Tek seferde aşırı miktarda yemek yerine iftar ve sahur arasında 5-6 öğün olacak şekilde beslenme programları hazırlanmalıdır. Oruç tutulan sürenin uzun olduğunu göz önüne alarak doktor kontrolünde oruç tutacak diyabetli bireyin mutlaka sahur yapması gerekmektedir.

Sahurda ağır yemekler yerine yumurta, tuzsuz peynir ve sütten oluşan bir kahvaltı tercih edilmelidir. Diyabetli bireyin en çok ihtiyaç duyduğu besin bileşenin posa olduğu unutulmamalıdır. Hamur işi yerine sebze veya kurubaklagil yemekleri, beyaz ekmek yerine tam buğday ekmeği, pirinç yerine bulgur, tatlı yerine kabuklu-bütün meyveleri tercih etmelidirler. 
Diyabet hastası yüksek risk grubu içerisinde değilse ve oruç tutmak istiyorsa o zaman diyabet ilaç dozajını ve saatlerini doktorun önerisine göre ayarlaması gerekmektedir.  Konuyla ilgili mutlaka doktorunuza danışınız.

posta.com.tr